Twee geweldenaars

Michiel de Ruyter kennen we allemaal. Petrus Francius, hier ruim veertig jaar oud, kent bijna niemand.  Toch was hij beroemd in heel Europa. Pieter de Frans was hoogleraar aan het Athenaeum Illustre, de voorloper van de Universiteit van Amsterdam.

Pieter de Frans of Petrus Francius, zoals zijn naam in het Latijn luidt, was de zoon van een Amsterdamse wijnhandelaar. Hij behoorde tot de rijke bovenlaag van de stad, studeerde in Leiden en promoveerde in Frankrijk, aan de universiteit van Angers.  Hij maakte een studiereis van twee jaar door Engeland, Frankrijk en Italië en deed in die jaren vele belangrijke vriendschappen op.  Francius was een ster in klassieke talen en in 1673, vlak na het rampjaar, werd hij benoemd tot hoogleraar in de welsprekendheid. 

In het laatste kwart van de zeventiende eeuw werd het Latijn minder belangrijk als de internationale taal van geleerden. Dat had te maken met de opkomst van de nationale talen maar ook met de opkomst van een nieuw type wetenschap. De op de klassieke oudheid gebaseerde kennis werd minder belangrijk, de natuurwetenschappen wonnen terrein. Petrus Francius was dus een vertegenwoordiger van kennis die op zijn retour was - al zal hij dat zelf niet zo hebben gezien.

Op dit schilderij poseert hij voor het grafmonument van de grote admiraal Michiel de Ruyter. Het schilderij dateert uit 1688, het monument uit 1677. Bij de onthulling ervan droeg Francius een even kunstig als gekunsteld gedicht voor van niet minder dan 1000 regels, in het Latijn. Die voordracht moet minstens een half uur hebben geduurd en je kan je afvragen wie van de aanwezigen in staat was de geleerde hoogleraar te volgen. Voor Francius was het een hoogtepunt. Elf jaar later liet hij zich vereeuwigen voor het monument in zijn mooiste pak met een indrukwekkende pruik, waarmee hij zijn hoge sociale status aangaf.

In Amsterdam werden in de gouden eeuw de admiraals van de Hollandse vloot geëerd en vereerd. Admiraals waren belangrijke dienaars van de Staten van Holland en de eer die hen werd bewezen diende ook als tegenwicht tegen de eerbewijzen die de stadhouders huis van Oranje ten deel vielen.  De op de zee gerichte kooplieden namen zo afstand van de stadhouders en hun op het Europese vasteland gerichte ambities.

  • Detail van het portret van Petrus Francius, staande voor het grafmonument van Michiel de Ruyter in de Nieuwe Kerk te Amsterdam.

xtf_query: 
keyword=Francius

Objecten bij dit verhaal